عوامل خطر سرطان سینه و پیشگیری از آن

هرکسی می‌تواند برای کاهش خطر سرطان و دیگر بیماری‌های مزمن، تغییراتی را در شیوه‌ی زندگی خود ایجاد کند. افراد در معرض خطر باید به خاطر داشته باشند که ترکیبی از عوامل ژنتیکی، محیطی و شیوه زندگی برای ابتلا به سرطان دخیل‌اند.

 بعضی از عوامل خطر سرطان سینه می‌توانند اصلاح شوند و بعضی دیگر خارج از اراده افراد هستند، بنابراین افراد می‌توانند گام‌هایی را برای کاهش خطر بیماری بردارند. خوشبختانه بیشتر عوامل خطری که سبب سرطان سینه می‌شوند قابل اصلاح هستند. حدود نیمی از موارد سرطان سینه در زنانی بروز می‌کنند که عامل خطر مشخصی به جز سن بالای ۴۰ سال ندارند.

عوامل خطر غیرقابل اصلاح

افزایش سن: با افزایش سن خطر ابتلا به سرطان سینه افزایش می‌یابد. بیشتر موارد سرطان سپتان در سن بالای ۵۰ سالگی بروز می‌کنند. سابقه خانوادگی و جهش‌های ژنی: سابقه خانوادگی مثبت، خطر ابتلا به سرطان سینه را افزایش می‌دهد. در ۲۰ تا ۳۰ درصد مبتلایان به سرطان سینه سابقه خانوادگی وجود دارد. در صورت وجود بیماری یک طرفه در یکی از بستگان درجه یک قبل از یائسگی، خطر ابتلا در کل زندگی فرد، ۳۰ درصد است. گرفتاری دو طرفه سینه در مادر و یا خواهر قبل از یائسگی، این خطر را تا ۴۰ تا ۵۰ درصد افزایش می‌دهد. علت افزایش خطر، ژن‌های سرطان‌زای (اونکوژن‌های) ارثی است که با وراثت اتوزوم غالب به ارث می‌رسند. شایع‌ترین جهش‌ها حذف ژنی در BRCA۱، BRCA۲ و PALB-۲ است. در فرد حامل این جهش‌ها خطر ابتلا به سرطان سینه ۴ درصد در سال و در طول زندگی ۳۵ تا ۸۵ درصد است. در این افراد خطر ابتلا به سرطان سینه در سمت مقابل ۶۵ درصد است. در ۵۰ درصد موارد، افراد مذکر حامل ژن هستند. در مردان حامل BRCA۲، خطر سرطان پروستات و سینه افزایش می‌یابد.

مطالعات نشان می‌دهد که شاید فقط حدود ۱۰ درصد موارد سرطان سینه مرتبط با عوامل ارثی است و این ممکن است بعضی از زنان را وادار کند تا به روش‌های پیشگیری (برداشتن سینه ها) و بررسی‌های غربالگری اهمیت دهند.

سن قاعدگی کمتر از ۱۱ سال: شروع اولین قاعدگی در سنین پایین‌تر یک عامل خطر برای سرطان سینه است. در اولین قاعدگی در سن نوجوانی بافت سینه در معرض استروژن‌ها و دیگر هورمون‌ها قرار می‌گیرد و مواجهه با سطوح دائمی هورمونی افزایش می‌یابد. قاعدگی در دختران چاق و بی تحرک زودتر اتفاق می‌افتد. باید به نوجوانان و والدین آنان اهمیت فعالیت بدنی منظم و یک رژیم غذایی سالم را آموزش دهیم. به ازای هر سال قاعدگی زودرس، خطر ۴ درصد افزایش می‌یابد.

سن یائسگی بالای ۵۴ سال: یائسگی در سن بالاتر با افزایش خطر سرطان سینه ارتباط دارد. توقف چرخه‌های قاعدگی منجر به کاهش سطوح هورمون‌های مترشحه داخلی و خاتمه تکثیر سلول‌های سینه که در طول سال‌های تولید مثلی دیده شده می‌گردد. خطر سرطان سینه به ازای هر سال تاخیر در یائسگی تا ۳ درصد افزایش می‌یابد.

قد: زنان قد بلند دارای افزایش خطر سرطان سینه هستند. قد در بالغین می‌تواند یک شاخص بارز برای میزان دریافت تغذیه در دوران کودکی و نوجوانی باشد و رشد سریع با بلندی قد در ارتباط است که ممکن است منجر به افزایش خطر جهش سلولی و بالا رفتن خطر سرطان شود.

زمینه نژادی و قومی: زنان سفید پوست خطر بالاتری از سرطان سینه را نسبت به زنان آمریکایی آفریقایی تبار دارا هستند و زنان آسیایی‌تبار، اسپانیایی‌تبار و بومی آمریکا به طور قابل ملاحظه‌ای خطر پایین‌تری را در مقایسه با دیگر گروه‌های نژادی و قومی دارند. مقدار زیاد تفاوت در خطر، احتمالاً ناشی از تفاوت‌های اقتصادی اجتماعی (و الگو‌های تولید مثلی) و هم‌چنین شیوه زندگی و عوامل محیطی است.

وضعیت اقتصادی و اجتماعی بهتر: خطر سرطان سینه با وضعیت اقتصادی اجتماعی بهتر مرتبط است. زنان با وضعیت اقتصادی اجتماعی بالاتر، تمایل دارند که بارداری را دیرتر شروع کنند و بچه‌های کمتری داشته باشند که هر دو عامل به عنوان افزایش دهنده خطر سرطان سینه هستند.

سابقه هیپرپلازی (رشد بیش از حد سلول ها) در سینه: زنانی که از نظر بافت‌شناسی دارای یک سابقه قطعی بیماری خوش‌خیم پرولیفراتیو سینه هستند، در معرض افزایش خطر ابتلا به سرطان سینه قرار دارند. بیماری خوش‌خیم پرولیفراتیو، یک تکثیر غیرعادی سلول‌ها در مجاری و لوبول‌های سینه را شامل می‌شود.

عوامل خطر قابل اصلاح

نمایه توده بدنی (BMI): ارتباط BMI با بروز سرطان سینه در سنین مختلف متفاوت است:افزایش دریافت کالری در کودکی و نوجوانی وزن بدن را افزایش می‌دهند که می‌تواند منجر به قاعدگی زودرس و افزایش قد در بزرگسالی شود که هر دو آنها با افزایش خطر سرطان سینه مرتبط هستند. در سنین باروری، BMI پایین خطر سرطان سینه را افزایش می‌دهد. در سنین پس از یائسگی، BMI بالا خطر سرطان سینه را افزایش می‌دهد.

یکی از بهترین روش‌ها برای جلوگیری از افزایش وزن، افزایش فعالیت ورزشی است و همه افراد باید به تعادل در دریافت کالری غذایی با فعالیت ورزشی منظم توصیه شوند. اما به طور کلی تعادل در BMI (بین ۱۸ تا ۲۵) توصیه می‌شود و BMI پایین‌تر از حد طبیعی و به خصوص بالای ۳۰ خطر سرطان سینه را افزایش می‌دهد.

الکل: مصرف الکل حتی به مقدار کم خطر سرطان سینه را افزایش می‌دهد. با مصرف الکل سطوح استروژن‌های گردش خون بالا می‌رود. هم‌چنین الکل ممکن است خطر سرطان را با کاهش ذخایر فولات و ویتامین A بدن، بالا ببرد. زنانی که الکل می‌نوشند، باید به قطع مصرف الکل و مصرف روزانه مولتی ویتامین به همراه فولات توصیه شوند.

سن بالا در زمان اولین تولد: افرادی که تولد فرزند پس از ۳۵ سالگی دارند، خطر بالاتری از سرطان سینه را نسبت به زنانی که زایمان زودتری دارند، دارا هستند. اولین حاملگی، منجربه تکثیر نامتمایز سلول‌های سینه و تغییرات دائمی بافت سینه جهت آماده شدن برای شیردهی می‌شود. در اولین حاملگی یک زن مسن‌تر احتمال بیشتری می‌رود که آسیب DNA زودتر اتفاق بیفتد. این DNA‌های غیرعادی می‌توانند در طی رشد سریع سلولی دوره حاملگی، همانند سازی شوند.

مواجهه با اشعه: مواجهه با اشعه در دوز بالا (برای درمان برخی بیماری‌ها مانند لنفوم) به خصوص اگر مواجهه در سنین جوانی باشد با افزایش خطر سرطان سینه مرتبط است. قرارگیری در معرض دوز کم رادیوگرافی که برای ماموگرافی استفاده می‌گردد، نمی‌تواند خطر سرطان سینه را افزایش دهد و یا این خطر قابل چشم پوشی است.

قرص‌های ضدبارداری خوراکی: ممکن است خطر سرطان سینه در زنانی که در حال حاضر از قرص‌های ضد بارداری خوراکی استفاده می‌کنند یا در طی ۱۰ سال گذشته از قرص‌های ضدبارداری خوراکی استفاده کرده‌اند، اندکی بالاتر باشد. با این وجود، ۱۰ سال یا بیشتر بعد از توقف مصرف قرص‌های ضد بارداری خوراکی، افزایش خطر سرطان سینه وجود ندارد. خطر قطعی سرطان سینه در سنین زیر ۴۵ سال پایین است؛ بنابراین حتی اگر یک افزایش خطر نسبی اندکی وجود داشته باشد، موارد بسیار کمی از سرطان سینه با مصرف قرص‌های ضدبارداری خوراکی در این گروه سنی ایجاد خواهد شد. برای خیلی از زنان مزایای استفاده از قرص‌های ضدبارداری خوراکی ممکن است بر خطرات آن برتری داشته باشد.

هورمون درمانی جایگزین HRT: مصرف‌کنندگان این هورمون‌ها که برای ۵ سال یا بیشتر هورمون‌های جایگزین را مصرف می‌کنند، تقریباً یک خطر بالای ۵۰ درصد سرطان سینه را نسبت به زنانی که هیچ وقت از آنها استفاده نکرده‌اند، دارا هستند. استفاده طولانی مدت از هورمون، خطر سرطان سینه را بالاتر می‌برد با این وجود، بعد از قطع هورمون‌ها به‌نظر می‌رسد که احتمال خطر، مانند کسی که هیچ وقت از آنها استفاده نکرده است، باشد. خطر سرطان سینه برای زنانی که استروژن و پروژسترون را با هم می‌خورند، بیشتر است.

مصرف بالای چربی‌های اشباع شده: سنجش‌های بین‌المللی میزان بالاتری از سرطان سینه را در کشور‌هایی که میزان سرانه چربی دریافتی بیشتری دارند، نشان داده است، افرادی که کالری دریافتی بیشتری دارند، سن شروع اولین قاعدگی در آنها زودتر است و سن اولین زایمان دیرتر است که هر دو با افزایش خطر سرطان سینه همراه است.

تئوری‌های گوناگونی درباره علل سرطان سینه وجود دارد که متاسفانه سبب نگرانی غیر واقعی برای خیلی از زنان شده است. عوامل خطر پیشنهاد شده زیادی تحت مطالعه قرار گرفته‌اند، اما هیچ تاثیری را بر روی خطر سرطان سینه نشان نداده‌اند. این موارد شامل استفاده از خوش‌بوکننده و ضد تعریق، خوردن قهوه، ایمپلنت‌های سینه، سقط، آلودگی‌های محیطی از قبیل پلی کلرینیتد بیفنل‌ها [۱](PCBS) و قرار گرفتن در مجاورت میدان‌های الکترومغناطیسی است.

شیوه‌های پیشگیری از سرطان سینه

بر مبنای عوامل خطری که در بالا گفته شد، مهمترین توصیه‌های خود مراقبتی برای پیشگیری از سرطان سینه عبارتند از:

وزن متعادلی داشته باشید. از مصرف غذا‌های پرچرب و سرخ کرده، نمک زده و آماده حاوی مواد نگهدارنده، ترشی و کنسرو‌ها پرهیز کنید یا مصرف آنها را کاهش دهید. میوه، سبزیجات، غلات و گوشت ماهی را بیشتر مصرف کنید چرا که می‌توانند با افزایش سطح آنتی اکسیدان‌ها سبب کاهش بروز سرطان شوند. حداقل ۳۰ دقیقه در روز فعالیت ورزشی داشته باشید. از مصرف الکل و سیگار پرهیز کنید. در صورت دارا بودن فرزند شیرخوار، شیردهی از سینه را مورد توجه قرار دهید. با پزشک خود درباره‌ی خطرات و مزایای مصرف قرص‌های ضدبارداری خوراکی و مصرف هورمون‌های جایگزین یائسگی مشورت کنید.